مطالعهای جدید نشان میدهد که گیاهان از طریق یک شبکه زیرزمینی اطلاعات را دریافت میکنند، اما برخلاف تصورات پیشین، آنها برای هشدار دادن به یکدیگر از این شبکه استفاده نمیکنند.
این تحقیق که توسط دانشگاه آکسفورد و دانشگاه آزاد آمستردام انجام شده و در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است، نشان میدهد که گیاهان به جای کمک به یکدیگر، از این ارتباط برای شنود اطلاعات همسایگان خود بهره میبرند.
شبکه مخفی گیاهان؛ حقیقتی پیچیدهتر از همکاری متقابل
دانشمندان مدتهاست که از وجود یک شبکه ارتباطی زیرزمینی بین گیاهان آگاهند. این شبکه، که از طریق رابطه همزیستی میان قارچها و ریشههای گیاهان شکل میگیرد و به مایکوریزا شناخته میشود، به Wood Wide Web یا "وب گسترده جنگلی" معروف است. پیشتر مشخص شده بود که گیاهان میتوانند از این طریق مواد مغذی و اطلاعات را به یکدیگر منتقل کنند. به عنوان مثال، زمانی که گیاهی مورد حمله آفات یا بیماری قرار میگیرد، سایر گیاهان متصل به این شبکه، مکانیسمهای دفاعی خود را تقویت میکنند. اما اینکه این ارتباط دقیقاً چگونه عمل میکند، تاکنون یک معما بوده است.
آیا گیاهان یکدیگر را فریب میدهند؟
براساس اصول تکاملی، گیاهان نباید بدون داشتن سود شخصی، دیگران را از خطر آگاه کنند. دانشمندان با استفاده از مدلهای ریاضی مختلف بررسی کردند که چرا گیاهان باید انرژی خود را صرف هشدار دادن به دیگران کنند، در حالی که خودشان نیز برای دریافت نور خورشید و مواد مغذی با هم رقابت دارند. نتایج نشان داد که احتمال هشدار دادن یک گیاه به دیگری بسیار کم است، زیرا چنین رفتاری به نفع آنها نیست.
در حقیقت، یافتهها نشان میدهند که برخی گیاهان ممکن است عمداً سیگنالهای فریبندهای ارسال کنند. به گفته توماس اسکات، نویسنده اصلی مطالعه: "گیاهان ممکن است به دروغ اعلام کنند که تحت حمله یک گیاهخوار هستند، حتی اگر خطری وجود نداشته باشد. این کار باعث میشود گیاهان اطرافشان انرژی خود را صرف مکانیسمهای دفاعی کنند، در حالی که فرستنده سیگنال در این رقابت برتری پیدا میکند."
نقش قارچها در شبکه ارتباطی گیاهان
این یافتههای غیرمنتظره باعث شد که دانشمندان به دنبال یک توضیح دیگر بگردند. آنها به دو فرضیه جدید رسیدند:
۱. سیگنالهای غیرقابل کنترل – ممکن است گیاهان بهصورت غیرارادی این سیگنالها را منتشر کنند، حتی اگر نخواهند که دیگران از آن آگاه شوند.
۲. نقش کلیدی قارچها – شاید این شبکه مایکوریزایی (قارچهای همزیست با گیاهان) است که مسئول انتشار سیگنالهاست.
اسکات توضیح میدهد: "احتمال دارد که خود قارچهای همزیست این پیامهای هشداردهنده را ارسال کنند، زیرا بقای آنها وابسته به سلامت تمام گیاهانی است که در شبکه آنها حضور دارند." از آنجا که این قارچها از گیاهان میزبان خود مواد مغذی دریافت میکنند، برایشان سودمند است که همه گیاهان در سلامت بمانند.
گیاهان شنود میکنند، اما هشدار نمیدهند
توبی کییرز، از محققان دانشگاه آزاد آمستردام، میگوید: "بدون شک اطلاعات در این شبکه منتقل میشود، اما اینکه گیاهان عمداً یکدیگر را آگاه کنند، جای تردید دارد. شاید گیاهان، مانند همسایگانی که صحبتهای یکدیگر را میشنوند، صرفاً اطلاعات را دریافت میکنند بدون آنکه خودشان فعالانه سیگنالی ارسال کنند."
این تحقیق نگاه جدیدی به پیچیدگی تعاملات گیاهان در طبیعت ارائه میدهد و نشان میدهد که رقابت و فریب، درست مانند همکاری، نقش مهمی در بقای آنها دارد.